Isumat.com/Pebrero 10, 2023
Nakaka-alarma an pagtikadamo han mga nagbuburod nga menor-de-edad ha Sinirangan Bisayas, sumala han Commission on Population and Development (PopCom) Regional Office.
Ha interview han iFM-RMN Tacloban kan PopCom Information Officer Reyan Arinto, hinsabutan nga mayda na nagbuburod nga 11 ngan 12 anyos pala an pangedaron ngan ini in peligroso nga kahimtang para han batan-on nga nagbuburod ug han iya iginbuburod.
Ha record han Philippine Statistics Authority (PSA) han tuig 2021, mayda na ngani 10 anyos nga nagbuburod ha iba nga parte han Pilipinas.
Sumala kan Arinto, dida han ira talaan para han 2021, an 11 anyos nga nagburod in taga Samar, samtang an 12 anyos in taga Northern Samar.
Para han 13 anyos nga mga nagburod: 2 ha Eastern Samar, 3 ha Leyte, 3 ha Samar ngan 1 ha Southern Leyte. Para naman han 14 anyos nga nagburod: 4 ha Biliran, 8 ha E. Samar, 38 ha Leyte, 5 ha N. Samar, 9 ha Samar ngan 4 ha Southern Leyte.
Ha edad nga 15 anyos: Biliran – 8, E. Samar – 24, Leyte – 144, N. Samar – 21, Samar – 198, ngan So. Leyte – 58.
Samtang ha edad nga 16 anyos: 33 ha Biliran, 76 ha E. Samar, 343 ha Leyte, 73 ha N. Samar, 109 ha Samar ngan 58 ha So. Leyte.
Dida naman han 17 anyos nga pangedaron, 56 an nagburod ha Biliran, 131 ha E. Samar, 616 ha Leyte, 168 ha N. Samar, 268 ha Samar, ngan 91 ha So. Leyte. Ini nga mga nanhilista in ha tuig 2021.
Ha bug-os nga Pilipinas, an Sinirangan Bisayas an ikatulo ha gidadamu-i nga kaso han teen-age pregnancy . Nangunguna an Davao Region ug ikaduha an Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao.
Ha bug-os nga Asia, an Pilipinas an numero uno dida han listahan han United Nations Population Fund Phillipines.
Nagsering hi Arinto, duro hin ka delikado an pagburod han mao nga pangedaron kay an lawas han mga menor-de-edad in kulang pa hin kapas basi magdara han iya iginbuburod. Delikado ini ha kinabuhi han nanay ug han baby.
Usa pa nga problema hini kun manganak na kay waray man pakabuhi an nanay kay menor-de-edad pa ngan posible waray gihapon pakabuhi an amay han bata.
Pira nga mga rasones an gintudlok ni Arinto kun kay-ano nga natatabo ini: syahan amo an masayon nga paggamit han social media, internet ngan cellphone kun diin nakakakita ngan nakaka-api hin mga maglaw-ay nga salida ngan iristorya.
Ha survey han PopCom, nagrason gihapon an mga batan-on nga natabo daw ini tungod han ira pagpahayag han ira paghigugma. Gintutudlok liwat nga hinungdan an kulang nga pag-giya han kag-anak ngadto han ira kabataan.
Kasumpay hini, an ahensya in mahugot an koordinasyon ha mga Local Government Units ngan Sangguniang Kabataan sugad man mga personales ha barangay basi magkaada hira hin kapasidad ngan kina-adman basi mahipa-angbit ini ngadto han kabataan.
Hadton Hunyo 2021, an gobyerno in nagpagawas han Executive Order 141 kun diin iginmamando ha ngatanan nga natutungdan nga ahensya nga maghimo hin mga pitad basi kabalabgan an teen-age pregnancy.
Hadton 2019, nahirekord nga denhi ha Pilipipinas maabot hin 500 nga baby an igin-aanak kada adlaw nga an ira mga nanay in nag-eedad 10 tobtob 19 anyos. #
